اصول تربیتی؛ از نوزاد تا نوجوان
3 تا 5 سال
هر چه فرزندتان بزرگتر شود بهتر روابط بین عمل و نتایج آن را درک خواهد کرد، بنابراین میتوانید قوانین خانه را به او یاد بدهید.
قبل از اینکه فرزندتان را برای رفتاری تنبیه کنید، چیزی که از او انتظار دارید را برایش توضیح دهید. مثل: اولین باری که فرزند 3 سالهتان برای تزیین کردن دیوار اتاق نشیمن از مداد رنگیهایش استفاده کرد، باید برای او توضیح دهید که اجازه این کار را ندارد و اگر دوباره این کار را تکرار کند چه اتفاقی میفتد و حالا باید دیوار اتاق را خودش تمیز کند یا دیگر نمیتواند تا آخر آن روز از مداد رنگیهایش استفاده کند.
اگر چند روز بعد این اتفاق تکرار شد به او یادآور شوید که مداد رنگی فقط برای استفاده روی کاغذ است و فرجامی را که گفته بودید با انجام این کار او، انجام میدهید، عملی کنید.
هرچه والدین زودتر این الگوی “من قوانین را تعیین میکنم و از تو انتظار دارم گوش دهی و نتایج آن را بپذیری” را مقرر کنند، بهتر خواهد بود. با اینکه بعضی اوقات برای والدین راحتتر است که گاهی بعضی از رفتارهای بد را نادیده بگیرند و آن تنبیه همیشگی را برای آن اجرا نکنند، اما این رویکرد جالبی نیست. داشتن ثبات قدم، رمز تربیت مؤثر است و تصمیمگیری در مورد قوانین برای والدین خیلی مهم است (والدین به همراه هم نه به طور جداگانه).
وقتی تصمیم گرفتید که چه رفتارهایی باید مورد تنبیه قرار بگیرند، فراموش نکنید که برای رفتارهای خوب هم پاداش تعیین کنید. اثرات مثبت آفرین گفتنها را دست کم نگیرید، تربیت کردن فقط تنبیه نیست، بلکه شناختن رفتارهای خوب هم هست. برای نمونه، اینکه بگویید، “من به تو افتخار میکنم که اسباب بازیهایت را به بقیه کودکان هم دادی” اثر بیشتری نسبت به تنبیه کردن کودک به خاطر رفتار عکس آن دارد. دقت کنید، زمانیکه میخواهید فرزندتان را تحسین کنید، کاری که برای آن تحسین میشود را مشخص کنید.
اگر فرزندتان صرف نظر از واکنش شما، رفتار غیر قابل قبول خود را ادامه داد، جدولی درست کنید که هر کدام از روزهای هفته در آن یک خانه داشته باشند. تصمیم بگیرید که قبل از تنبیه چند مرتبه فرزندتان میتواند یک رفتار بد را تکرار کند یا چند مرتبه باید یک رفتار خوب را نشان دهد تا به او پاداش بدهید.
جدول را روی یخچال نصب کنید و هر روز رفتارهای خوب و بد را در آن یادداشت کنید. این سبب میشود حساب کارها در دست شما و فرزندتان باشد. اگر این روش اثر داشت، فرزندتان را برای یاد گرفتن کنترل رفتارهای بد خود تشویق کنید.
برای کودکان این سن روش فاصله انداختن (سکوت تربیتی Time Out) نیز میتواند اثر داشته باشد. محل مناسبی را به این منظور تعیین کنید که هیچ چیزی برای پرت کردن حواس در آن نباشد و سبب شود که فرزندتان در آن محل به رفتار خود فکر کند. یادتان باشد، فرستادن کودک به اتاقی که در آن کامپیوتر، تلویزیون یا امثال آن هست، هیچ اثری نخواهد داشت. طول مدت زمان را طوری انتخاب کنید که بر فرزندتان اثرگذار باشد. متخصصین میگویند که به ازای هر سال از سن، یک دقیقه زمان لازم است. برخی دیگر از متخصصین سفارش میکنند که این فاصله را تا مدتی ادامه دهید که کودک آرام شود.
خیلی مهم است که کار درست را به فرزندمان یاد بدهیم نه اینکه فقط بگوییم چه کاری غلط است. برای نمونه به جای اینکه بگویید “روی مبل نپر” سعی کنید بگویید، “بنشین روی مبل و پاهات رو بگذار روی زمین”